Divanü miladi 1072 yılında Kaşgarlı Mahmut yazmıştır. Bağdat Halifesi Al-Muktedi Billah’ a takdim edilmiştir.
Karı:Yaşlı,ihtiyar; yaşlı olan her hangi bir şey.
Yılkı: Başı boş salınmış hayvan sürüsü
Aba:baba “Tibet dilinde” –aba:Ayı. Aba: ana(oğuzca)
Alçak:yumuşak huylu,ince kişi,uslu.
Almıla:elma (oğuzca elma)
Alp:yiğit,kahraman,bahadır.
Argun:sıçan cinsinden,yarım arşın uzunluğunda hayvan.
Arık:ırmak,kaş,kanal. –Arık:zayıf,cılız(oğuzca,kıpçakça)
Artın:yükletmek.
Artuk:fazla,ziyade.
Uluğ:yaz ortası.
Baku:tepe,yokuş.
Bal:arı yağı.(oğuz ve kıpçak türkçesinde)
Bala: yardımcı,çırak.
Baldır:üvey
Baldız:karının kendinden küçük kız kardeşi
Barak:çok tüylü köpek
Bedük:büyük
Berk :sağlam, muhafaza edilmiş
Bilge: hakim,akıllı,bilgin,alim..
Bitik:kitap,mektup,yazı.
Bor:şarap
Borık:huy,gidiş.
Böri:kurt
Börk:başlık.
Bukagu:kelepçe.
Çabuk: Türk gölünde bulunan ufak balık.
Çaflı:şahin.
Çağrı:doğan kuşu,çakır kuşu.
Çanak:kapkacak(oğuzca)
Çapıt:saldırmak.
Çarun:çınar ağacı.
Çatpa:köy muhtarının imeceye gitmeyenden aldığı tutu(çiğilce)
Çekik:küçük çocuğun pipisi.
Çekük:çekiç(oğuzca)
Çiğ:bir türk arşını,bez ölçülür.
Çiğil: ip düğümlemek.
Çit:nakışlı çin ipeklisi.
Çocuk: domuz yavrusu,her şeyin küçüğü(çağatayca)
Çomak:asa
Çor:avret yeri bitişik olan kadın; sarılgan bitki.(oğuzca)
Çömçe:kepçe.
Dava: ılgın ağacı meyvası.
Dede: baba(oğuzca)
Eke:büyük kız kardeş.
Er:erkek, adam.
Ersek:ortaya düşmüş azgın kadın.
Esin: rüzgar, esinti”ayrıca kadın adı.
Eş: arkadaş,eş.
Inanç: güvenilen.
Ir:utanma bildiren söz. Bakınız: ır,ırra,ıra.
Irgat:sallamak.
Kadaş:akraba,hısım,karedeş.
Kamçı: at,deve ve sığırın erkeklik aygıtı.
Kam:kam,şamaan,kahin.
Keçe:keçe(oğuzca)-ayrıca kavun karpuz taşınan sele,sepet.
Kem:hastalık.
Kımız:ekşi.
Kırkıl:kırkılmak.
Kapaklığ:kız oğlan kız.
Kiçik:küçük.
Koduş:birbirine güvenmek.
Kom:deve havudu.”deve çuluna saman doldurulur sonra devenin üzerine konur buna deve komi denir.”
Konuk:misafir(uygurca)
Kova: kova(oğuzca)
Kön: at derisi.
Kuram:mertebe.aşama.
Kutan:kutlu olmak.
Kutat: kutlu olmak.
Kültür: güldürmek. –at bağlayıp köstekleyip yere yatırmak.
Laçin:şahin,yiğit adam.
Liş:salya,balgam(çiğilce)
Maraz: karanlık ngece.
Oba:oba(oğuzca)
Obuz: katı olan, basık düz yer.
Körpe:yazın doğan çocuk.
Onğ: sağ(çiğilce)
Oy: oymak.
Oynaş:başka biriyle sevişen kadın.
Öge:çok akıllı, yaşlı kimse.
Öküz:ırmak, dere.
Ören: her şeyin kötüsü.(oğuzca)
Örgüç: saç örgüsü.
Kızıl: Kaşgarda bir kışlak.
Pamuk:Oğuzca.kelime
Perçem:belge(oğuzca)
Porsuk: (oğuzca kelime)
Pürçek: insan kekili
Sagrı: deri.
Saman: çiğilce kelime.
Sökmen:yiğitlere verilen ungun.
Tengri: gök, sema.-Tengri: büyük bir dağ.
Toklı: altı aylık kuzu.
Tokınç: çörek.
Tokul: döğülmek(oğuzca)
Tokuş:savaş.
Tonğuz: domuz.
Tosun: haşarı – atlar için; tosun tay.
Tuğ: Hakan için çalınan davul veya kös.
Tünek: hapishane
Tüngür: dünür.
Tüzün: yumuşak huylu.
Uluğ:büyük, yüce.
Uluş: köy(çiğilce)
Uz: usta.
Yağı: düşman
Yağ: yağ (oğuzca)
Yalavaç: elçi, Peygamber.
Yalın : alev
Yman : kötü.
Yanut: karşılık, cevap.
Yaraş: uyuşmak.
Yarman: tırmanmak.
Yavuz: kötü, fena
Yazok et: pastırma.
Yel: cin
Yılgın: Ilgın, ılgın ağacı.
Türk: gençlik çağının ortasında olan genç.
Yöre: çevre(oğuzca)
Yog basan: cenaze gömüldükten sonra verilen yemek.
Yumuş.: hizmet, vazife
Yund: at , at sürüsü
Yurt: delik, yurt, ören.
Yükünç: namaz, ibadet (kıpçakça) baş eğme.
Zap zap: çabuk yürümede çıkan ses
ÖZEL ADLAR
Afrasyab: Türklerin adları, Tonga Alper, dedikleri ulusal kahraman ve büyük hakan Farsça adı.
Alp Tegin: “yiğit köle” anlamıma köle adı.
Argu: bir köy adı.
As: cariyelere verilen adlardan.
Ayas: kölelere verlen adlardan.
Azak: Oğuz beylerinden bir büyüyün adı.
Badruk: erkek adı.
Can: bir uygur şehrinin adı.
Bilge Beg: erkek adı.
Büke: aynı begin başka bir adı.
Bulgar: Türklerden bir bölük..
Çarık(çaruk): Türklerden Barçuk şehrinde oturan bir boyun adı.
Çiğil(çiyil): Türklerden bir boy.
Çomak: müslümanlara verilen verilen ad.
Inal: anası hatun,babası ortalık adamlarından bulunan bütün gençlere verilen ad. Bakınız: İnal.
Karakuş: mizan yıldızı.
Ürünğ: kaş öküz(xotan şehrinde iki derenin adı).
Kutan: erkek adı.
Merv: Turan’da bir şehir adı.
Otamış: erkek adı.
Rum: 1-Iysu’un oğlunun adı 2-Tanınmış ülke adı.
Ata:hekim.
Selçük. Selçuklu devletini kuranların dedelerinin adı.
Siyavuş: Afrasyab kızı Kaz’ın kocasının adı.
Süli: köle adı.
Şaş: Taşkent şehrinin adı.
Takas: bir şehir adı.
Tangut: Çin’e yakın oturan Türklerden bir bölük.
Taptu: erkek adı.
Tarım: Uygur sınırında, bir yer adı.
Terken: Taşkent şehrin adı.
Turumtay: yırtıcı kuş adıdır ki, erkeklere ad verilir.
Türk: Nuh peygamberin oğlu Yafes’in oğlu.
Uğrak: bir türk boyu. (örnek: Dığrak küçük boy adı)
Yağma: bir türk boyu.
Yemek türklerden bir bölük.
Sonuç Konya ve çevresinde yaşayan hemşehrilerime armağanımdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder