15.YY DA ISTANBUL’UN NÜFUSU

Surlarıyla çevrili şehir yaklaşık 13 km2 yi bulmaktadır. Ms.1203 yılında yangın şehrin büyük kısmını yok etmiş.Rumlar başka yerlere göç etmişler.

Ms. 1400 yılında Sarayburnunda bir zeytinlik varmış. Fetihten sonra buraya Fatih’in sarayı yapılınca zeytinlik ortadan kalkmış. Ms.1437 de İstanbul’un nüfusu 40 bin tahmin ediliyor. Bunun yanında ms.1435 de veba hastalığı nüfusu azaltmış. Surların tamiri için1500 yeniçeriyi İstanbul’da bırakmış. Evliya Çelebi der ki: Fatih, Anadolu ve Rumeli’ndeki valiliklere emirname gönderip İstanbul’a insan gönderilmesini emretmiş. Örneğin, Rumlar Fenerkapıya, Selanik’ten ellibin Yahudi cemaati, Tekfur Sarayı ile Şuhud Kapısına (buraya cifit kapısı da derler), Üsküp halkı Üsküplü mahallesine, Yenişehir halkı Yenimahalleye, Aksaray (İçanadolu bölgesinde) halkı Aksaray mahallesine. Akko, Gazza, Ramle halkı Tahtakale’ye; Balat şehrinden gelen çingeneler Balat Mahallesi’ne; Arnavut kabilesi, Arnavut Mahallesi’ne; Safed’den Yahudiler, Hasköy’e; Anadolulu Türkler, Üsüdar’a; Tokat ve Sivas’tan Ermeniler Sulumanastıra; Manisa’lılar Macuncu Mahallesi’ne; Eğirdir ve Emekder’liler Eğrikapı’ya; Bursa’lılar Emirsultan’a; Karamanlılar Büyükkaraman’a; Konya’lılar Küçükkaraman’a; Tireliler Vefa’ya; Çarşamba ovası kabilesi Çarşamba semtine; Kastamonu’lular Kazancı Mahallesi’ne; Trabzon’lu lazlar Beyazıt Camii civarına; Gelibolulular Silahhane’ye; İzmir’liler Büyükgalataya; Avrupalılar Küçükgalataya; Sinop ve Samsun’lular Tophane’ye yerleştirildi.

Nikola Kilisesi vakfiyesinde, Samatya, Kırkçeşme, Altımermer, Kumkapı, Balat, Mollahüsrev bu yerlerdeki evlerin durumu hakkında bir fikir vermektedir. Bunlar ortalama 330 kadar tek katlı evden zikredilir. Bunlara ilave 50 ikâmetgâh (menzil), 170 hücre (tek oda) ve 800 dükkândan bahsedilmektedir.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında, kadı muhiddin’in tuttuğu nüfus kayıtlarına göre şehirde Türklere ait 9000 ev, Rumlara ait 3000 ev, Yahudilere ait 1500 ev, Kaffalı Hıristiyanlara ait 267 ev, Karamanlılara ait 750 ev ve Çingelere ait 31 ev vardı. Bunlara 3667 dükkan ilave etmeliyiz. Bir evde oturan kişi sayısını ortalama dört ya da beş olarak kabul edersek nüfus sayısı olarak 60 ile 70 bin arası kişi iskân etmiş olur.

Sinan Paşa’nın evinde özel doktorluk yapmış olan Magister’in evinde kayıt defteri görülmüş, deftere evlerin sayısı banliyöler içinde ayrıca 10000 ev zikredilmiştir. Bu sonuçlara göre 550000 nüfus elde etmiş oluruz (banliyö: boğaz boyundaki yerleşmeler). Bu sayının içinde Eyüp, Galata, Beyoğlu dahil olunca yukardaki sayı akla yatmaktadır.

18.yüzyılın sonlarında 88200 ev tespit edilmiş 1935 yılında İstanbul’da 51450 ev tespit edilmiş, yalnız şu gerçek ki 1911 ve 1912 yıllarındaki büyük yangınlardan sonra bu bölgedeki imar alanları boş kalmıştır. 1940’da İstanbul’da 273000 nüfus sayılmıştır.

Kaynak: Belleten Cilt:16 Sayfa:61