Bu dini tapınak insanlık için bir ilk. Kazı çalışmaları süresinde yazılı veya hiyeroglif tablet çıkmadı. Yorum yapmayı kolaylaştıran insan rölyefleri, İnsanın günlük hayatında kullandığı seramik (çanak, çömlek) parçaları, kesici, delici, yontu aletleri metal çıkmadı. Metalden imal edilmiş; ok ucu, bıçak, kılıç çıkmadığı gibi kireçtaşı blokların üzerinde tek insan rölyefi dışında başka kabartmalar yok.
Dini eksenli tapınağın çevresinde su kaynağı yok, insan barınağı olan ev yok, ocak yok. “Sanki Kerbela!”
Anıtsal nitelikli ve üstü açık yani örtüsüz yapının tek inşaat elemanı görünürde moloz taş, devasa “T” şekilli kreç taşı 4,5 metre yüksekliğinde ve tonlarca ağırlıklı dikmeler var. Yerinde görmek gerekir ama uzun moloz taşlar üst üste bindirme teknikli kuru yığma gibi. Resimlere baktım çamur harçla yapılı görüntü vermekte.
“T” biçimli kireç taş dikmeler yontulmuş üzerine gayet insana bir fikir verecek özellike hayvan rölyefleri, insan kötü ruhlardan koruma amaçlı.
Göbekli Tepe de “ölüleri gömmeyi bilmiyorlar. Açık alana bırakıyorlar. Yırtıcı kuşlar ölüyü yiyerek iskelet haline getiriyor.
Kireç taşı laboratuvar incelemesi neticesi “Karbon (C14) metoduna göre yaklaşık ” 12 bin yıllık bir eser olduğu ortaya tahmin ediliyor.
Sonuç itibariyle: İnsan, taşı yontmayı biliyor. Yontu malzemeside: kesici, yontucu alet “çakmak taşı”dır.Bir de duvar örmeyi biliyor. Anladığım kadarıyla “barışı kavgasız, bölünmeden bir arada yaşamayı dinin öğütlediği bu devasa tapınak, yüksek bir tepede ve kapısız , sanki çevreden gelecek saldırılara karşı gözetlemek için girişe aslan rölyefli dikmeler var. Bu dönem küçük insan topluluğu, yiyecek toplayıcı ve hayvan avcısı, beslenmek için hayvanı avlayıp etini yiyor ve derisini kullanıyor.
“T” biçimli dikmeler sanki insan tasvir gibi belkide iç içe halkalar zikir amaçlı dini bir ibadet yapılıyor gibi.Her 30 yılda bir, insanlar taş dikmeler gömmüş olabilirler. Halkalar iç içe geçişli yapılmış. Asırlar boyu inşa edilmiş sonra doldurulmuş, sonrada terkedilmiş. Halkalar Mevlana da ki gibi güneşin etrafında dönmeyi tasvir edebilir.
İçten dışa doğru ilk halkada 12 insan şekilli dikme taş bir şeyi temsil ettiği kanaatindeyim. Örneğin Hattuşaş’ta ki 12 Hatti tanrısı.
